Prijzengeld bij (pool)biljart en snooker

Wat is biljart?

Biljart is een sport waarbij op een tafel met groen doek, met opstaande randen, ballen ‘rondgespeeld' moeten worden. Dit wordt gespeeld met een keu (lange dunne houten stok) die enkel de speelbal (normaal gesproken de witte) mag raken. Het spel met de drie ballen is carambolebiljart, wij kennen dit meestal onder de naam biljart. Hierbij moet de speelbal de andere twee ballen raken (meestal geel en rood). De term carambole komt uit het Frans en betekent punt. Elke goede stoot levert een punt (carambole) op en er kunnen dus lange series ontstaan. Dit kan in verschillende vormen gespeeld worden:

• Libre: de meest vrije vorm. Er is één beperkende regel, namelijk als beide aanspeelballen (geel en rood) in een door krijt gemarkeerde hoek liggen. Dit mag maximaal twee caramboles (punten) achter elkaar, daarna moet minimaal 1 bal uit de hoek gekomen zijn. Is dat niet het geval telt het tweede punt niet.
• Bandstoten: hierbij moet de speelbal eerst een band (rand van de biljarttafel) raken alvorens deze een aanspeelbal raakt.
• Driebanden: hierbij moet de speelbal eerst minimaal drie keer een band (rand van de biljarttafel) raken voordat deze een aanspeelbal raakt.
• Kaderspel: de biljarttafel wordt door lijnen in vakken verdeeld (kaders). Als beide aanspeelballen in een kader liggen, moeten één van deze, afhankelijk van het speltype, binnen 1, 2 of 3 caramboles (punten) het kader verlaten.

Biljarten in de Lage Landen

Nederlanders zijn, samen met onze zuiderburen de Belgen, blijkbaar goed in biljart. Sinds 1928 wordt het Wereldkampioenschap Driebanden gehouden. Tot en met 2018 wist een Nederlandse speler 9 maal kampioen te worden: Henk Robijns in 1930, 1932 en 1933, Rini van Bracht in 1982 en 1993 en Dick Jaspers in 2000, 2011 en 2018.

België is echter de absolute hofleverancier van wereldkampioenen driebanden, Belgische spelers wonnen maar liefst 31 keer! René Vingerhoedt deed dit in 1949 en 1960, Raymond Ceulemans was kampioen van 1963 tot en met 1973 en daarna nog van 1975 tot en met 1980 en in 1983, 1985 ,1990 én 2001. In 1981 won Ludo Dielis, evenals in 1989, Jozef Philipoom in 1995, Frédéric Caudron in 1999, 2013 en 2017, en Eddy Merkx (niet de wielrenner, er wel naar vernoemd) deed het in 2006 en 2012. Waar een klein land al niet groot in kan zijn!

Het Wereldkampioenschap Bandstoten wordt niet zo regelmatig gehouden, 20 keer sinds 1934 met soms 10 jaar ertussen. Hier wisten Nederlanders tweemaal de titel mee naar huis te nemen: Jos Bongers in 1995 en Jean Paul de Bruijn in 2007. België is hier ook oppermachtig, tienmaal was een Belgische speler de beste van de wereld. Raymond Ceulemans (is ie weer) deed dat in 1968, van 1976 tot en met 1979 en in 1984. Ludo Dielis was kampioen in 1974, 1981 en 1983 en Frédéric Caudron nam de laatste titel in 2014 voor zijn rekening. Dat was vooralsnog ook het laatste wereldkampioenschap in deze biljartvorm.

Het toont ook meteen aan dat biljarten redelijk van alle leeftijden is. Waar voetballers boven de 30 al aan pensioen mogen gaan denken, kunnen biljarters (een beetje net als darters) veel langer mee. Raymond Ceulemans won zijn eerste wereldkampioenschap in 1963 en zijn laatste in 2001. Dat is bijna 40 jaar later! Bij zijn eerste titel was hij 26, bij de laatste 64. Zie maar eens een topsporter te vinden van die leeftijd, en dan ook nog één die wereldkampioen kan worden. Dat maakt biljarten bijzonder.

Prijzengeld in 2018

Het Wereldkampioenschap Driebanden leverde in 2018 het volgende op:

Dit is een verdubbeling van het prijzengeld van 2017.

In augustus 2018 werd voor het eerst het McCreery 3-cushion Champion of Champions toernooi gehouden. Hier namen de beste 12 spelers ter wereld het in een week tijd tegen elkaar op. De finale speelde tussen Caudron en Merkx, waarbij de eerste uiteindelijk met de winst naar huis ging. Dit nieuwe toernooi kent ook de hoogste prijzenpot ooit in biljarten: een totaal van $600.000. Caudron kreeg hiervan een vierde, namelijk $150.000. Extra prijzen waren voor bijvoorbeeld de High Run ($5000 die naar Merkx ging), Best Match (ook $5000 voor Haeng Jik Kim) en Best General Average (wederom $5000 voor Caudron). Wat de andere spelers verdienden is niet exact bekend.

In 2018 verdienden de bekende spelers het volgende aan prijzengeld:

1 Frédéric Caudron 221.000 euro
2 Eddy Merckx 155.800
3 Dick Jaspers 115.000
4 Dani Sánchez 111.000
5 Semih Sayginer 107.000
6 Quyet Chien Tran 102.500
7 Marco Zanetti 102.500
8 Sung-Won Choi 78.500
9 HaengJik Kim 67.000
10 Murat Naci Coklu 66.500
11 Torbjörn Blomdahl 48.000
12 Tayfun Tasdemir 45.000
13 Eddy Leppens 38.500
14 Nguyen Quoc Nguyen 37.500
15 Jérémy Bury 32.000.

De ballen worden in een driehoek gelegd en afgestoten, het is de bedoeling dat alle ballen uiteindelijk in de pockets gespeeld worden. Welke bal jij als speler als eerste in de pocket speelt, bepaalt of je ‘solids' of ‘stripes' speelt in het spel. Je speelt vervolgens alleen je eigen ballen weg als het goed is. Als dat gebeurd is, moet je de zwarte bal ‘potten' oftewel in een pocket krijgen. Deze vorm wordt 8-ball pool genoemd en is het meest gebruikelijk. Er zijn verschillende spelregels (officieel of zelf bedacht) om het spel te spelen.

Bij 9-ball pool spelen de ballen 1 tot en met 9 mee en moeten deze opeenvolgend gepot worden. De beurt gaat naar de volgende speler als je niet de juiste bal in de pocket weet te krijgen. Een variant hierop is 10-ball, dat met 1 bal meer gespeeld wordt en waarbij de speler de bal van tevoren moet ‘callen', dus moet zeggen welke hij gaat potten. Bij straight-pool is elke gepotte bal een punt waard, de speler met de meeste punten wint. Dit is de eerste vorm van pool die bijna niet meer gespeeld wordt, hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen heel en half. Er zijn nog verschillende andere (veelal onbekende) vormen.

Poolbiljart in competitieverband

Poolbiljart wordt in Nederland in competitieverband gespeeld. De nationale bond is de Koninklijke Nederlandse Biljart Bond (KNBB) en er zijn 4 landelijke divisies: Eredivisie, Eerste Divisie, Tweede Divisie (onderverdeeld in Noord en Zuid) en Derde Divisie (Noord, Zuid, Oost en West). Daarnaast zijn er, vergelijkbaar met voetbal, regionale divisies met verschillende klassen. Er wordt ook een Nederlands Kampioenschap (NK) georganiseerd.

Poolbiljart wordt ook op wereldniveau gespeeld en er zijn verschillende (Wereld)kampioenschappen. Bijvoorbeeld:

• WPA World Eight-ball Championship
• WPA World Nine-ball Championship
• World Straight Pool Championship
• World Pool Masters Tournament
• De World Cup of Pool
• Het US Open Nine-ball Championship
• De International Challenge of Champions
• De Mosconi Cup

Overigens doet Nederland noch België niet mee in de wereldtop als het gaat om poolbiljart. De echte toppers komen uit de USA, Canada en China.

Wat is snooker

De derde variant van biljart is snooker. Dit is voor de media veruit de meest interessante vorm waarbij je als toeschouwer gewoon kan wedden op snooker. Snooker lijkt qua opzet nog het meest op poolbiljart en heeft weinig gemeen met carambolebiljart. Snooker wordt gespeeld met een witte speelbal en 21 gekleurde ballen:

• 15 rode ballen die elk 1 punt waard zijn
• geel is 2 punten waard
• groen is 3 punten waard
• bruin is 4 punten waard
• blauw is 5 punten waard
• roze is 6 punten waard
• zwart is 7 punten waard

Snooker wordt op een tafel met 6 pockets (4 in de hoeken en 1 in elke lange zijde) gespeeld. De tafel is groter dan bij pool en de ballen kleiner (en de keu dus dunner). De ballen krijgen aan het begin een vaste plek op de tafel. Een speler moet eerst een rode bal potten (in de pocket spelen) en mag vervolgens een kleur naar keuze proberen te potten. Lukt dit, dan komt die bal terug op tafel en moet er eerst weer een rode bal gepot worden. Wordt er gemist of een fout gemaakt gaat de beurt naar de andere speler. Snooker kan enkel met 2 spelers of 2 teams gespeeld worden.

Als alle rode ballen zijn weggespeeld worden de gekleurde ballen in oplopende volgorde weggespeeld. De ballen worden dan niet meer teruggelegd. Als dit af is, is er een enkel spel (frame) gespeeld. De speler met de meeste punten wint de frame. Een wedstrijd bestaat uit een vooraf vastgesteld aantal frames, en de speler die het meeste frames wint, wint de wedstrijd (vergelijkbaar met legs in darts of sets in tennis).

Snooker in competitieverband

Snooker is in Nederland niet zo groot. Eind jaren '80, begin jaren '90 was snooker hier op zijn hoogtepunt en hadden we zelfs een NK snooker, maar na vier jaar was het einde verhaal.

Vooral in het Verenigd Koningrijk is snooker wel groot. De beste spelers komen daar dan ook vandaan, de belangrijkste toernooien met als hoogtepunt het World Snooker Championship worden hier gespeeld. Daarnaast is ook China met 3 belangrijke toernooien een grotere speler in snookerland. De BBC zendt de belangrijkste toernooien die voor de ranking meetellen, uit. Deels als samenvatting en deels rechtstreeks. Halve en hele finales worden meestal wel helemaal uitgezonden. Net als hier voetbal besproken en voor- of nabeschouwd wordt, gebeurt dat in de UK ook nog steeds met snooker. Ook Eurosport zendt veel toernooien (deels) uit, maar besteed weinig aandacht aan commentaar en beschouwingen.

Prijzengeld snooker en poolbiljart

Vooral bij carambole- en poolbiljart is het prijzengeld veelal een lachertje. Vergelijk je het met snooker krijg je bij de andere twee vormen al veel minder, laat staan in vergelijking met andere sporten. Maar ja, als je goed kunt biljarten kun je niet automatisch ook goed tennissen, golfen of voetballen natuurlijk!

Aan de andere kant, je kunt wel veel langer actief biljarten dan dat je dat bij vele andere sporten kunt. Het is wat dat betreft (en qua prijzengeld) ook wel wat te vergelijken met die andere kroegensport: darten. Dit kun je ook veel langer volhouden en gasten als Andy ‘The Viking' Fordham maar ook onze eigen Raymond ‘Barney' van Barneveld laten wel zien dat je hier ook niet al te fit voor hoeft te zijn. Wereldkampioen biljart kun je zelfs nog worden als je al zo'n beetje pensioengerechtigd bent!

Wil je dan toch professioneel gaan spelen, dan is snooker dus het meest lucratief. En daar is ons land totaal niet groot in, dus als je dan als Nederlander doorbreekt kun je wellicht ook een mooi loon onderhandelen. En het mooiste is: zo moeilijk zijn de regels niet, zelfs ik snap het nu :-)