Trends in werken - hoe werken we het liefst?

Woman 1197497 1280 — Werken, kinderen, alles combineren

Work work work

De laatste decennia, vooral tot aan de economische crisis, leek het motto vooral: work work work. Veertigurige werkweken, van 9 tot 5 naar kantoor, we kennen de clichés allemaal wel. Was je vrouw, dan stopte je met werken als er kinderen kwamen, de man was de kostwinner. Die tendens werd al ergens in de jaren '80 deels doorbroken, vrouwen bleven vaker wél werken als er kinderen kwamen. Parttime, dat wel. Maar die extra inkomsten, die waren wel lekker.

Toen de huizen langzaamaan onbetaalbaar werden voor eenverdieners, gingen meer vrouwen werken, en ook langer. Kinderen naar een kinderdagverblijf, feministische jas aan en carrière maken met die hap.

Ik weet het, ik chargeer nogal. Maar het klinkt wel ergens herkenbaar, toch?

Maar waar de economische crisis veel ellende heeft gebracht, heeft het ook nieuwe deuren geopend die velen eerder niet voor mogelijk hadden gehouden. De 9-tot-5 mentaliteit en het je hele leven werken voor dezelfde baas, het zijn principes die steeds minder voet aan de grond kregen. De millenials en Generatie Z (de generatie die begin jaren '80 geboren is, en die eind jaren '90 het levenslicht zagen) hebben andere normen en waarden. En dat levert bijzondere dingen op.

Vrijheid blijheid

De opkomst van de ZZP ontstond in de economische crisis. Vooral in de bouw en andere ‘vrije' beroepen, was er nog wel behoefte aan mankracht, maar niet aan vaste contracten. Een oplossing met ZZP'ers zag het levenslicht. En die groei is na de crisis alleen maar doorgezet.

Aan het begin van de crisis, in 2007, waren er een kleine 1,2 miljoen ZZP'ers. Ruim de helft daarvan leefde van het ZZP-inkomen, een kleiner deel had met ZZP een neveninkomen. In 2016 was het aantal ZZP'ers gegroeid naar ruim 1,4 miljoen. Het aantal ZZP'ers die dit als neveninkomsten aangaven, bleef gelijk. Dit betekent dat de groei vrijwel uitsluitend bestaat uit ZZP'ers die dit als belangrijkste inkomstenbron hebben, namelijk bijna 850.000.

Het is begin deze eeuw door de overheid aantrekkelijk gemaakt om ZZP'er te worden. Door de introductie van allerlei belastingvoordelen voor startende ondernemers, is het makkelijker om rond te komen. En na de crisis blijkt dat veel ZZP'ers van enkel hun eigen inkomsten kunnen leven, en dus geen baan bij een baas meer nodig hebben ernaast.

De keuze om ZZP'er te worden, komt vooral door:

het zoeken naar een nieuwe uitdaging
zelf bepalen hoeveel en wanneer je werkt
altijd al zelfstandig willen zijn

Bijna 90% is dan ook blij met de keuze die ze gemaakt hebben en zouden het, als ze er weer voor stonden, weer opnieuw zo doen. En je ziet tegenwoordig dat er met zelfstandigen gewerkt wordt in bijna alle beroepsgroepen, waar het een paar jaar geleden nog beperkt was tot bepaalde beroepen.

Application 1915343 1280 — Combineren van meerdere banen

Meerdere banen - meer werken?

Dit hangt deels samen met de trend van de ZZP'ers: steeds meer mensen combineren meerdere banen. Werd dit voorheen vooral nog gedaan omdat het een moetje was, lees: er moest (meer) brood op de plank komen, tegenwoordig is het blijkbaar een steeds bewustere keuze van mensen om banen te combineren of stapelen.

Ook hier zie je een stijging tijdens en na de crisis ontstaan. In 2007 was het aantal werkenden met meer dan 1 baan, 4,9%. In 2017 was dit opgelopen naar 6,2%. Dat lijkt zo, in percentages, niet veel. Maar als je beseft dat het aantal werkenden in 2017 8.500.000 mensen betrof, betekent dit dat ruim 500.000 mensen meer dan één baan hadden.

De reden dat mensen dit doen? Natuurlijk hebben sommigen nog steeds meerdere banen nodig om rond te kunnen komen. Als je in je vakgebied niet fulltime kunt werken, dan is het logisch te noemen dat je er een baantje bij neemt. Ook mensen met een tijdelijk contract hebben er eerder een extra baan bij. Zo zie je bijvoorbeeld dat afgestudeerden, die beginnen aan hun eerste baan, ook hun bijbaan aanhouden. Mocht hun eerste contract dan niet verlengd worden, hebben ze nog iets achter de hand.

Maar een steeds groter deel van de multi-jobbers (geef het beestje een naam…) combineert bewust meerdere banen vanwege de afwisseling. Zo zie je HR-adviseurs die daarnaast sushi rondbrengen, of een arts die ook opruimcoach is. Eigenlijk kun je het zo gek niet bedenken of het wordt gecombineerd. Juristen die ook sportles geven, marketeers die in de vrije uurtjes websites bouwen, redacteuren die ook gastouder zijn, leerkrachten die daarnaast coachen.

Stickies 2852375 1280 — Veeleisende baan

Ziek?

Waar je zou verwachten dat multi-jobbers eerder ziek zijn of een burn-out ontwikkelen, zijn er geen cijfers die dat beamen. Ze zijn even vaak ziek als degenen met één baan, en krijgen even vaak te maken met een burn-out. En dat terwijl zij wel wat meer stress ervaren, bijvoorbeeld door de roosters op elkaar aan te laten sluiten. Ook kan hun ontspanning en vrije tijd in het gedrang komen. Maar ernstige gevolgen lijkt dit nog niet te hebben dus, wat misschien te verklaren is door de afwisseling die mensen met meerdere banen hebben.

Minder werken

Steeds meer mensen hebben de wens om minder te werken. Vrouwen die kinderen krijgen, hebben we al genoemd, en ook dit is nog steeds een grote groep parttimers. Maar ook mannen vinden het fijn om een dagje papadag te hebben bijvoorbeeld. Dit is in Nederland geregeld met het ouderschapsverlof, waarbij je per kind (met maximaal de leeftijd van 8 jaar) maximaal 26 keer het aantal uren dat je per week werkt, mag opnemen. Dit betekent een half jaar verlof. De meeste mensen nemen dit niet in één keer op, maar nemen dit met een dag per week op zodat ze een tijdlang korter werken.

Ouderschapsverlof is vooralsnog onbetaald. Ook bouw je geen vakantiedagen, vakantiegeld of pensioen op over de uren die je opneemt. Dit zijn wel zaken waar je dus goed over na moet denken voordat je het verlof opneemt.

Maar ook zonder ouderschapsverlof hoor je steeds meer de wens om minder te werken. We leven in een 24/7 economie, dus in steeds meer beroepsgroepen is het normaal om niet langer van 9 tot 5 te werken. Hierdoor kan het sociale leven in het gedrang komen. Ook willen we niets missen, de Fear of Missing Out (FOMO) is echt. Daarnaast horen we overal over 'tijd voor jezelf', mindfullness en dat soort termen, waarbij het gaat om jouw innerlijke rust.

Ongeveer 7% van de werkenden zou wel minder willen gaan werken, ook al scheelt dat in inkomsten. En waar in 2014 nog bijna een miljoen Nederlanders meer uren wilde gaan werken, is dat nu nog maar 772.000. Oftewel, het lijkt erop dat fulltime werken niet langer de heilige graal is.

MINDER WERKEN IS MINDER INKOMEN

Minder werken betekent, tenminste in het overgrote deel van de gevallen, minder inkomsten. Door wat belastingvoordeel en wellicht wat extra toeslagen, zal dit netto minder zijn dan bruto, maar toch is het een zeldzaamheid dat iemand er écht op vooruit gaat als die minder gaat werken. En die hypotheek, huur, alles moet toch betaald worden. Ook heeft minder werken invloed op je pensioen, omdat je minder premie afdraagt.

Toch willen we dus, blijkbaar, minder gaan werken. Dit is te verklaren door de tijd waar we nu in zitten: er is een tekort aan personeel waardoor velen een tandje bij moeten zetten. En een aantal zijn dat, blijkbaar, beu. Ook is het aantal burn-outs en mensen met andere overspannen klachten toegenomen, waarna men ook gaat nadenken over waar ze nu mee bezig zijn. Overstappen, voor jezelf beginnen, minder werken, het zijn zomaar wat opties de je hebt.

Mensen zijn bereid om een stukje luxe in te leveren, voor wat extra vrije tijd. En dat is begrijpelijk, tijd krijg je namelijk niet meer terug. En hoewel men vroeger zei: van hard werken is nog niemand doodgegaan, zal de huidige generatie werkenden zich nog wel eens achter de oren krabben. Doodgaan van werken, dat zal inderdaad niet snel gebeuren. Maar aangezien we wél steeds langer moet werken en die VUT al lang en breed voor bijna niemand meer is weggelegd, hebben we later wel minder tijd. Dus wat je wil doen, moet je nu doen. Naast die baan, dat gezin en alle andere verplichtingen.

Flexibele contracten

Het aantal flexwerkers in Nederland groeit nog steeds. Een vast contract, een dienstverband voor onbepaalde tijd, is steeds minder gewoon. De regels voor flexwerken worden dan ook versoepeld. Hier zijn zowel voor- als tegenstanders voor. De tegenstanders zijn bang dat flexwerkers uitgebuit worden. Laat ik dit zeggen: ook personeel in vaste dienst en ZZP'ers worden uitgebuit. Als een werkgever wil, zoekt die toch wel een manier.

In 2003 waren er 1,1 miljoen flexwerkers, in 2018 was dit aantal gegroeid naar 2 miljoen. Dat is bijna een verdubbeling in 15 jaar tijd. Ook hier heeft de crisis invloed gehad: mensen met een vast contract kun je minder makkelijk buiten zetten, ook als het niet goed gaat met je bedrijf. Met flexibel personeel is dit makkelijker. De term flexwerkers duidt op alle werkenden die geen vast contract hebben (dus degenen met een tijdelijk contract, uitzendkrachten, oproepkrachten etc) én degenen die geen vast aantal uren hebben (zogenoemd 0-uren contract). ZZP'ers tellen in sommige tellingen hierin mee, dan komen we op ruim 3 miljoen mensen flexibel personeel in 2018. Dat is een derde van de werkende beroepsbevolking.

Het aantal uitzendkrachten groeide in de genoemde periode van 185 duizend naar 289.000. Het aantal oproepkrachten groeide van 258.000 naar 539.000, het aantal 0-uren contracten ging van 67.000 naar 148.000. Door het aantrekken van de economie en het feit dat meer mensen een baan vonden, steeg het aantal tijdelijke contracten met uitzicht op vast van 200 duizend naar 384.000.

Ook in opkomst is payrolling. Waar bij uitzendwerk de werving ook gedaan wordt door een uitzendbureau, wordt dat bij payrolling gedaan door het bedrijf of een recruitmentbureau. Eenmaal een geschikte kandidaat gevonden, komt deze in eerste instantie niet in dienst van het bedrijf. Zij worden via payrolling aangenomen, waarbij een externe partij een uitzendovereenkomst aangaat en voor alle administratie en loonverrekening zorgt.

Coffee 2242213 1280 — Zelf je tijd bepalen als ZZP'er

Mijn ervaringen als ZZP'er

Ik herken veel van wat ik hierboven zeg. Geboren in 1982 ben ik een ‘oude' millenial, geen kinderen dus niets lette mij om fulltime te werken. En dat deed ik. Ik had het naar mijn zin, daar niet van, bij het bedrijf waar ik in 2013 kwam te werken. Net toen de economie weer aantrok inderdaad. Ik werkte me, voor mijn gevoel, de benen onder de kont uit. De ICT was een markt die booming was, en nog steeds is, en waar een ernstig personeelstekort is. Ik zette wel een tandje bij, 2 of 3 ook als het nodig was. Maar de tijden van ontspanning en relatieve rust die we in het begin nog wel kenden, kwamen een paar jaar geleden niet meer.

Het elastiekje stond continu gespannen. Het werk moest af, de klanten konden niet wachten. We draaiden mega-omzetten. Het kon niet op. Wat alleen wel op kon, was mijn energie. En eind 2016 kwam ik thuis te zitten met overspannen klachten. Ik kon letterlijk niet meer. Zelfs boodschappen doen en koken was op ongeveer de helft van de dagen al te veel gevraagd. Na een maand of 3 ging ik weer langzaamaan, 3 keer 2 uurtjes in de week, aan de slag. Ik had al wel besloten, en afgedwongen, dat ik van 40 naar 36 uur zou gaan. Een dag in de twee weken vrij, daar keek ik naar uit. Maar zoals te verwachten viel, die vrije dag kwam er niet altijd van. Of moest verschoven worden. Het werden er ook geregeld twee halve dagen. Niet helemaal wat ik voorzien had.

Gesprekken met de psycholoog hadden me inmiddels ook de ogen geopend, ik deed niet daar waar mijn passie lag. Ik had journalistiek gestudeerd, waarom werkte ik dan in de ICT? Omdat ik de crisis bewust heb meegemaakt en er als journalist toen geen droog brood te verdienen viel. En dit bood zekerheid, iets waarvan ik dacht dat ik dat wilde en nodig had.

Ik heb de overstap gemaakt...

Toen de handtekening onder de koop- en hypotheekakte net droog was, dropte ik bij het bedrijf werkte een bommetje: ik stop ermee. Nee, ik ga niet bij een concurrent, klant of partner werken. Ik ga voor mezelf beginnen. Het was een jaar nadat ik mijn re-integratie gestart was, en ik voelde me nog steeds niet 100%. Ik was langzaamaan begonnen met schrijven, onder andere hier op Onetime.nl en merkte dat ik het leuk vond. Ik haalde er energie uit, maar ik kon het niet combineren met een fulltime baan (36 uur is nog steeds fulltime) en een wens naar vrijheid en vrije tijd. Parttime werken was bij het bedrijf geen optie dus ik nam ontslag. Met knikkende knieën omdat ik mijn zekerheid opgaf.

Nadat ik stopte, hebben zij mij als ZZP'er nog een half jaar ingehuurd omdat ze me niet konden missen. Erna werkte ik nog een tijdje bij een klant van ze, ook als ZZP'er. En ineens waren de rollen omgedraaid, omdat zij mij nodig hadden, kon ik ineens mijn wensen aangeven en hoefde ik er niet van af te wijken. Pas een jaar na de start van mijn eigen bedrijf, ging ik me 100% toeleggen op schrijven. Ik had het niet anders willen doen.

Inmiddels werk ik twee dagen in de week in loondienst als schrijver, via een payroll-constructie. De andere tijd besteed ik aan mijn eigen bedrijf. Ik werk soms meer dan 40 uur per week, en toch voelt het nu (meestal) niet als teveel. Omdat ik onmiddellijk effect van mijn keuzes zie. Mijn verdiensten hangen deels af van wat ik presteer, en toch voel ik minder prestatiedruk dan vroeger. Bijzonder hoe dat werkt!