Niet alleen Onetime is niet blij met de TOTO

Schermafbeelding 2019 12 28 Om 11.44.46 1 E1605090063743 — Speel bewust, 18+: kansspelen mogen niet aan minderjarigen aangeboden worden en reclamemaken gericht op jongeren is niet toegestaan

Hoe zit het met reclame maken voor kansspelen?

Binnen Nederland, maar eigenlijk overal waar de kansspelautoriteit ongeveer gelijk werkt als in Nederland, is het maken van reclame voor kansspelen behoorlijk streng. Dat betekent dat je niet zomaar reclame mag maken; dit is onderdeel van de zorgplicht.

Reclame maken betekent namelijk dat je mensen bewust maakt van het feit dat er gegokt kan worden. En hoewel dit voor velen geen enkel probleem is, is er ook een groep probleemspelers. Bovendien is het voor het voorkomen van een gokverslaving belangrijk dat jongeren niet (teveel) blootgesteld worden aan kansspelen en reclame daarvoor.

Net zoals dat voor roken en drinken geldt: men is ervan overtuigd dat hoe jonger iemand ermee begint, hoe meer kans er op ontsporing is, op jonge of latere leeftijd. Dus als we gokken normaliseren voor jongeren, is er meer kans op problemen later.

Of dat zo is, laten we in het midden, al willen we wel zeggen dat we geloven dat er ook een zekere aanleg voor verslaving kan zijn.

Maar, er zijn dus regels. In de leidraad die de Ksa in 2016 opstelde, staat drie grondbeginselen waar de Ksa voor staat:

beschermen en informeren van consumenten;
voorkomen van verslaving;
tegengaan van criminaliteit en illegaliteit.

Hieruit volgt dat reclame voor kansspelen altijd getoetst moeten kunnen worden aan deze drie punten. Daarom is het bijvoorbeeld niet toegestaan om vóór 21.00u reclame te maken, zodat kinderen deze in principe niet zullen zien. Ook mag de reclame niet gericht zijn op jongeren en mag het niet aanzetten tot overmatig spelen.

Dat gezegd hebbende, willen we eens een blik werpen op de keuze van de Toto voor het maken van reclame vanaf 2018. Zouden die deze toets doorstaan?

2018: reclame met Maradonnie

Enkele jaren geleden begon de Toto met de huidige campagne: Koning Toto. Bekende Nederlanders fungeren als Koning Toto in reclamefilmpjes met het inmiddels bekende deuntje. Sjaak Zwart en Royston Drenthe waren de eerste ‘koningen', in 2018 van de troon gestoten door rapper Donnie. In het filmpje is nog een rolletje weggelegd voor Jan Boskamp.

Eind 2019, ruim een jaar na de lancering van dit filmpje, is het onderwerp van een debat in de Tweede Kamer. Stieneke van der Graaf, Kamerlid voor de ChristenUnie, brengt het onderwerp op de agenda. De reden? Donnie, ook wel Maradonnie, schitterde eerder in een campagne voor ‘knalplanga's (vuurwerkbrillen) die gericht was op jongeren van 15 tot 24.

Sowieso is Donnie, toen 25 jaar, een ‘rolmodel' voor jongeren. Ook de hele manier waarop het filmpje is opgezet lijkt bedoeld om jongeren aan te trekken. De rap met ‘snelle woorden' is niet direct iets wat dertigers en ouder aanspreekt, als ik dat zo mag stellen.

Maradonnie moest dus het veld ruimen. Inmiddels hebben we een opvolger: oud-voetballer Andy van der Meijde. Hoewel hij niet direct de jongere doelgroep aanspreekt, is het spotje wel op dezelfde manier ingestoken als die van Donnie. Kijk en oordeel zelf:

Het rappen, het deuntje, het lijkt veel op het filmpje van twee jaar geleden met Donnie, maar dan met Andy. En dus spreken verschillende partijen wederom hun zorgen uit.

Odds Bij De Toto — De odds zijn bij de Toto niet zelden slechter dan bij buitenlandse bookmakers

Waarom doet de TOTO dit?

Daar kunnen we wel wat op bedenken: ze voelen de hete adem van de andere bookmakers in hun nek. Is dat aanbod nu nog illegaal en mogen ze dan ook geen reclame maken gericht op de Nederlandse speler. Doen ze dat wel en worden ze gepakt, dan krijgen ze niet per 1 september 2021 een vergunning vanwege de afkoelingsperiode.

De Toto is nu de enige legale aanbieder van sportweddenschappen en heeft dus heel lang een monopoliepositie gehad. Natuurlijk, de echte gokkers hebben het buitenlandse aanbod al jaren geleden gevonden, maar de recreatieve en wellicht naïevere speler weet niet beter dan dat je op sport wedt bij de Toto.

Of moet ik zeggen wist? Want steeds meer mensen raken bekend met namen als Betsson, Ladbrokes, Bwin, Unibet of William Hill. Al was het alleen maar vanwege de sponsordeals die deze partijen hebben met (buitenlandse) sportclubs en sportbonden. Steeds meer voetbalclubs worden gesponsord door gokbedrijven en in darts is dit al jarenlang heel normaal.

En deze competities, wedstrijden, toernooien en clubs komen ook hier op televisie. Ondanks dat de bedrijven dus geen reclame mogen maken gericht op de Nederlandse speler, komen ze wel in beeld. En we zijn natuurlijk niet dom…

Iedereen die wel eens een blik op het buitenlandse aanbod heeft geworden, weet dat het aanbod van Toto op zijn zachtst gezegd beperkt en duur is. De odds zijn in het buitenland vaak beter én het aanbod vele malen groter. Vooral voor de minder voor de hand liggende weddenschappen kom je bij Toto bedrogen uit, maar sowieso kun je hier alleen terecht voor redelijk basic weddenschappen.

Als ik een gokje mag wagen, dan denk ik dat de Toto het marktaandeel terug ziet lopen en dat dat niet alleen komt door de coronacrisis. En dat aandeel zal in 2021 alleen maar dalen. Dus het is tijd voor het grovere geschut om de gokker aan hen te binden. Maar of dat allemaal even netjes gaat? En of het gaat werken?

Wederom vragen in de kamer

Niet dat we de Telegraaf nu direct bestempelen als een kwaliteitskrant met de beste journalistiek, maar de afgelopen tijd komen ze wel met spraakmakende content over gokken. Spraakmakend omdat ze aardig wat pijnpunten durven te benoemen, zoals het dossier van ‘Charles' die in twee jaar tijd een kwart miljoen vergokte in het Holland Casino.

Nu lezen we een verhaal met de kop “Zorgen om gokkende jeugd: ’Toto zoekt rand op’”, wat meteen de toon zet natuurlijk. Dit artikel zit ook achter een betaalmuur, maar de strekking is als volgt:

De campagne van Koning Toto is, ook met een nieuwe hoofdrolspeler, teveel gericht op jongeren volgens experts. Daarom liggen er nieuwe Kamervragen klaar, maar is het ook de vraag of Toto niet anders kan nu de concurrenten staan te trappelen om de hegemonie over te nemen.

Dezelfde Stieneke van der Graaf, die Donnie van het toneel stuurde als Koning Toto, stelt nu dat de reclames nog steeds gericht zijn op jongeren. Iets wat wij ook al min of meer geconcludeerd hadden hierboven. Andy van der Meijde is dan weliswaar ouder dan Donnie, zijn optreden is minstens een knipoog naar de jongere rappers. Parodie of niet: het lijkt erop gericht om de jongere speler aan te spreken.

En dat mag dus niet. Telegraaf laat ook een verslavingsexpert aan het woord: Dick Trubendorffer. Die weet ook te melden dat dit soort spotjes weinig volwassenen aan zal spreken. Aan de andere kant lezen we dat casinomarketeer Arjan Korstjens het gedrag verdedigt: de Toto ziet gevaar in de buitenlandse bookmakers die vanaf 2021 hun diensten aan mogen gaan bieden.

TOTO werkt aan naamsbekendheid

Dat Toto werkt aan een merknaam is dus niet zo vreemd volgens hem. Want die partijen hebben forse marketingbudgetten. Toto wil niet bekend maken hoeveel budget ze hebben en waar dat aan op gaat, terwijl Van der Graaf met angst kijkt naar de toekomst waarin de grote spelers volgend jaar de markt zullen gaan ‘overspoelen'.

Zij is vooral bang dat er meer reclame komt (wat zeker zal gebeuren) en dat dit ertoe gaat leiden dat meer mensen gaan gokken (zal ook wel gebeuren) en dus ook tot meer probleemspelers. Trubendorffer onderschrijft deze angst, alleen in 2016 al waren er bijna 100.000 probleemspelers, daarvan was 80.000 verslaafd. Natuurlijk zijn dit waarschijnlijke cijfers, want zeker weten doe je dit niet.

Ter vergelijk: in 2019 had 1 op de 12 volwassenen een alcoholprobleem, 1 op de 5 rookte en een kwart blowde wel eens. Dat zijn niet direct allemaal verslaafden, maar het geeft wel aan dat het aantal probleemgokkers vele malen kleiner is dan bij andere verslavingen.

Trubendorffer legt dan ook een parallel voor de opmerking van Korstjens, dat het wel nodig is dat de Toto meer reclame maakt om zo de concurrentie voor te blijven. Stel dat verslavingsklinieken cocaïne verkopen om zo het illegale aanbod voor te blijven, dan is het eind toch zoek?

Daar zit wat in, maar waar hij aan voorbij gaat is methadon, wat als legaal alternatief wel aangeboden wordt… Niet dat dat helemaal te vergelijken is, maar de vergelijking van Trubendorffer gaat ook wat mank, vind ik.

TOTO: wij proberen spelers op legaal aanbod te wijzen

De Toto komt, gelukkig, ook zelf nog aan het woord. Zij benoemen de spelers die nu al in het buitenland spelen. Zo'n 300.000 tot 500.000 weet het bedrijf te noemen, die nu dus van illegaal aanbod gebruik maken. Hun campagne is bedoeld om die spelers op een legaal alternatief te wijzen.

Ook dit gaat voor mij een beetje mank. Allereerst is het aanbod nu weliswaar nog illegaal maar dat duurt niet lang. Ten tweede, spelers die de odds en mogelijkheden bij een buitenlandse bookmaker gewend zijn, zullen de Toto een achteruitgang vinden.

En dan is er nog de kwestie van de kansspelbelasting: bij een bet waar je, inclusief inzet, meer dan €449 ‘wint' bij de Toto, betaal je 30,1% (dat wordt volgend jaar weer 29%). Bij een bookmaker in de EU betaal je géén kansspelbelasting.

En ze wijzen met een andere reclame, waar Nathan Rutjes de hoofdrol speelt, op het verantwoord spelen bij de Toto, waarbij je bijvoorbeeld speellimieten in kunt stellen. Dat je vervolgens zonder pardon en extra uitleg naar de aanmeldpagina wordt verwezen, verzwijgen ze vakkundig.

En natuurlijk hanteren ze identificatie op basis van leeftijd (uiteraard, anders waren ze zelf illegaal bezig) en hebben ze de mogelijkheid om (jonge) spelers te benaderen als ze dat nodig achten. Hoe vaak dat gebeurt wordt er niet bij verteld, maar ik durf wel een gokje te wagen: zelden.

Moet reclame voor gokken verder beperkt worden?

Als het aan Van der Graaf ligt dan worden reclame-uitingen voor gokbedrijven nog verder aan banden gelegd en stopt de campagne van Koning Toto op deze manier, lezen we tussen de regels door. Zij vindt het ‘ongehoord dat de Staat jongeren aanzet tot gokken', en daar heeft ze een punt: de Toto is van de Nederlandse Loterij en dus een staatsbedrijf.

Dat de kansspelbranche in Nederland zelf met regulering bezig is, vindt ze ook niet kunnen. Want de branche heeft andere belangen dan de consument beschermen. Korstjens merkt nog op de reclame voor gokken verbieden geen zin heeft. In Italië werd na een verbod net zoveel gegokt als ervoor. Regulering is volgens hem dus de enige optie. Maar preekt hij, als casinomarketeer, voor eigen parochie of is dit daadwerkelijk zo?

Dat we bij Onetime niet vies zijn van een gokje, is geen geheim. Dat we ook wel eens zoeken naar dingen die op het randje zijn, hoeven we ook niet te ontkennen. Maar we zijn wel voor eerlijkheid. En wat de Toto nu doet, voelt niet eerlijk.

Braaf, op het randje of erover?

Aan de ene kant zeggen ze dat ze mensen willen wijzen op het legale aanbod. Prima. Maar door dat te doen met reclames die, zoals de Telegraaf opmerkt, op het randje zijn, kunnen we minder waarderen.

Hiermee lijken ze het braafste jongetje van de klas te willen zijn. Dus als het systeem moeite heeft met kansspelbelasting wanneer iemand meerdere betslips koopt, passen ze dat aan en communiceren daar vooral niet over.

Aan de andere kant richten ze hun reclamecampagne overduidelijk op jongeren, iets wat volgens de leidraad van de Ksa niet wenselijk is. Ondanks dat ze eind 2019 daarvoor al op de vingers getikt zijn, doen ze het nu gewoon weer.

Ook een grijs gebied voor ons zijn die betaalde zoekresultaten in Google. Adverteren wanneer er op je concurrent gezocht wordt is begrijpelijk en misschien slim, maar niet echt braaf.

Wat wij zouden doen als we de Toto waren, of hun reclamecampagne mochten bedenken? Ze zeggen dat ze spelers willen wijzen op het (enige) legale aanbod in Nederland op dit moment. Waarom zou je dat dan niet benoemen ín je campagne. Een deel van de spelers weet niet eens dat het nu niet legaal is om bij een buitenlandse website een bet te plaatsen, zo bleek uit ons onderzoek.

Deze kun je bereiken door ze te vertellen dat het nog niet is toegestaan, Wedden dat een deel daarvan dan toch voor het legale aanbod kiest, ook al is dat misschien iets minder gunstig? Daar valt, op een nette manier, in onze opinie, veel meer mee te winnen dan waar ze nu mee bezig zijn.

Misschien worden het dan minder spannende spotjes en worden die niet genomineerd voor reclameprijzen maar je bent wel eerlijk en ligt spelers op een goede manier voor. Het is maar een idee beste Toto!

Het antwoord: regulering en concurrentie?

Hoe dan ook. Wij zijn niet zo blij meer met Toto (en dat is een understatement) en dat geldt voor meer mensen. Dat Van der Graaf van de ChristenUnie is, zegt wel iets. En dat ze anti-gokken is moge ook duidelijk zijn. We zijn zeker niet kamp Van der Graaf. Wij geloven in regulering, daarin moeten we Korstjens gelijk geven.

Regulering biedt namelijk kansen voor meerdere partijen en de Nederlandse speler lijkt daar meer dan aan toe. Niet zo gek, we komen tenslotte achter een hoop andere landen aan gehobbeld als het gaat om online kansspelen legaliseren. Als zelfs België voor je loopt, dan weet je dat je eigenlijk te laat bent.

Wanneer er meerdere partijen op de markt komen, betekent dat concurrentie en dat is meestal positief voor de consument. Want dan hoeven we voor het legale aanbod niet meer naar de Toto maar kunnen we maar zo bij tientallen andere online bookmakers terecht. Dat gaat de Toto voelen, daar kan geen reclamecampagne tegenop.

Of dit het einde gaat zijn voor de Toto? Misschien niet. Maar dat de inkomsten terug gaan lopen moge duidelijk zijn en wie weet wat er dan gebeurt. Als speler word je er in ieder geval nooit slechter van, tenzij je natuurlijk teveel gaat spelen en daardoor in de problemen komt. Maar hé, dat lost de Toto op door Nathan Rutjes je te laten vertellen dat je bij de Toto verantwoord kunt spelen.

Wet KoA: geen reclame gericht op jongeren, met influencers of sporthelden

Op 13 november lezen we in het Financiële Dagblad een interview met René Jansen, voorzitter van de Ksa. Hij heeft het over de regulering van de online gokmarkt, waar we hierboven al eerder over spraken omdat dit een uitdaging vormt voor de Toto. Simpelweg omdat online bookmakers uit het buitenland vanaf dan een legaal aanbod in ons land neer mogen leggen.

Hij haalt ook het onderdeel reclame aan. Daarover wordt gezegd:

‘Reclame mag, maar moet wel binnen allerlei grenzen blijven: bijvoorbeeld niet gericht op minderjarigen en de leeftijdsgroep 18 tot 24 jarigen en geen inzet van influencers en sporthelden.' – opgetekend door Jeroen Piersma voor fd., d.d. 13 november 2020.

Jansen voegt daaraan toe dat spelers wél naar het legale aanbod ‘gelokt' mogen worden, wat Toto beweert te doen met haar reclames. Maar, zo zegt hij, het mag geen bombardement aan reclame worden, dat meer vraag gaat creëren.

In dit licht kunnen we bij de campagne van Toto nog wat extra vraagtekens zetten. Als we dit lezen, hoeven we geen expert te zijn om te zien dat de campagne niet voldoet aan de eisen. Want er worden influencers en sporthelden ingezet en de campagne lijkt vanwege het taalgebruik gericht te zijn op jongeren, concludeerden we al eerder voorzichtig.

Onze inschatting is dat deze campagne onder de nieuwe wet, die vanaf 1 maart 2021 ingaat en waarbij nieuwe aanbieders per 1 september 2021 de markt op mogen, niet is toegestaan. Dus waarom Toto het dan nu nog wel zo aanpakt? Omdat het nog even kan en mag? Zou heel goed kunnen. Dat het over een half jaar over en uit zou moeten zijn met de campagne, lijkt me duidelijk.