Hoewel de politiek nog zegt dat de negatieve spaarrente er in Nederland niet zo snel zal komen, is het medio september 2019 niet ondenkbaar dat het toch echt wel gaat gebeuren. Betalen voor je spaargeld, het lijkt de omgekeerde wereld. Waarom zou de rente op je spaarrekening onder 0 kunnen komen? En waar moet je nog meer rekening mee houden?
De rente waar wij als consument mee te maken krijgen, of het nu gaat om spaarrente, hypotheekrente of rente op een andersoortige lening, is afhankelijk van de rente die de Europese Centrale Bank (ECB) afgeeft. Die rente, afgegeven door de ECB, maakt het voor banken binnen de EU, dus ook voor Nederlandse banken, goedkoper (bij een lage rente) of duurder (bij een hoge rente) om geld te lenen bij de ECB. De rente van de ECB is een instrument om de inflatie te reguleren, de doelstelling is om de inflatie jaarlijks rond de 2% te houden.
De spaarrente is dus afhankelijk van de marktrente van de ECB. Hoe zit dat precies? Als de rente van de ECB hoog is, dan is het voor banken minder gunstig, oftewel duurder, om geld te lenen van de ECB. Om uitstaande schulden (zoals hypotheken en consumptieve kredieten) mede te ondersteunen, gebruiken banken dan spaargeld van andere cliënten. Dit is voordeliger dan het geld lenen bij de ECB. Om het aantrekkelijk te maken om zoveel mogelijk spaargeld bij de bank te stallen, is de spaarrente dan relatief hoog. Maar als, net als nu, de rente bij de ECB laag is, is het voor de bank aantrekkelijk om geleend geld zelf te lenen bij de ECB. Ze hebben het spaargeld dan minder nodig en de vergoeding, oftewel de rente, daarop gaat omlaag.
Aan de andere kant krijgen banken rente als ze hun geld bij de ECB stallen. En ze moeten elke dag hun overtollige geld stallen bij de ECB, en daar kregen ze dus voor betaald. Tenminste, dat was tot voor kort het geval. Alleen is die rente inmiddels onder het nulpunt gedaald, wat betekent dat de banken moeten betalen om spaartegoeden onder te brengen bij de ECB. En ze krijgen er zowat geld bij als ze geld lenen bij de ECB. Dat dit op één of andere manier wordt doorberekend aan de cliënten lijkt onvermijdelijk. Vooral nu het erop lijkt dat de rente nog verder gaat dalen, van -0,4% naar -0,7%.
Deze tendens is al een tijdje ingezet, de afgelopen jaren daalde de rente gestaag. Ten tijde van het uitbarsten van de economische crisis, rond de jaarwisseling van 2008 naar 2009, lag de spaarrente op 5% en soms zelfs nog wel een aantal tienden hoger. Niet lang daarna daalde deze al naar 4% en begin 2011 was dit zelfs al onder de 3%. Het verloop was toen nog wat grillig, maar de afgelopen 5 jaar gaat het in een stabiele lijn verder naar beneden, van net onder de 2% tot zo ongeveer het nulpunt in de zomer van 2019. Sommige banken bieden nog een kwart procent rente aan, maar dat is wel zo ongeveer het maximale.
Dit ligt aardig in lijn met de rente op bijvoorbeeld hypotheken, deze piekte ook rond 2008-2009 (zo'n 5%, een stuk lager dan het vorige hoogtepunt van bijna 10% begin jaren '90) naar 2% voor 10 jaar vast en zelfs nog lager voor 5 jaar vast anno 2019.
Uiteraard houden de hypotheek- en spaarrente gelijke tred met de marktrente. Lag die marktrente net voor de crisis nog op 4,2%, inmiddels is die zelfs al onder 0% gedaald.
Minister Hoekstra van Financiën ziet het nog niet gebeuren dat er in Nederland betaald moet gaan worden voor spaargeld. Rond Prinsjesdag spreekt hij uit dat hij het niet snel ziet gebeuren dat grote banken hun cliënten gaan laten betalen voor spaargeld. Is Wopke daarmee te positief ingesteld? Of zit er een kern van waarheid in wat hij zegt? Hoekstra wordt gezien als een bekwame minister van Financiën, één van de betere die we in Nederland hebben gehad. Hij zal het dus echt niet zomaar uit zijn duim zuigen. Toch wordt niet duidelijk waarop hij zijn uitspraken baseert. Het lijken eerder zijn vermoedens dan dat ze op daadwerkelijke argumenten of afspraken zijn gebaseerd.
Zetten we daar tegenover een verhaal van o.a. een econoom bij de Rabobank, dan schetst die toch een ander beeld. Zoals gezegd, banken moeten elke dag hun overtollige geld bij de ECB stallen. Daarover kregen ze voorheen rente, al werd dat steeds minder. Inmiddels moeten banken betalen voor het geld dat ze daar móeten stallen. Let wel, ze hebben hier geen keuze is. Er wordt zo'n 138 miljard euro bij de ECB weggezet door de Nederlandse banken, dit kost tegen de huidige rente van -0,4% al zo'n 500 miljoen euro. Als de rente op gaat lopen gaat dat bedrag richting een miljard.
Die situatie is niet heel lang houdbaar, verwachten de insiders. Want er moet al geld bij het spaargeld van de cliënten, geen enkele bank zit erop te springen hier nog meer op toe te moeten leggen. Er zijn al banken, onder andere in Zwitserland, die hun grootste spaarders geld vragen voor het stallen van het geld. Toch durft nog niemand het aan om het daadwerkelijk voor alle klanten door te voeren, zo lijkt het. In België heeft de regering zelfs verboden aan banken om negatieve spaarrente te rekenen. Gezien het vertrouwen van Hoekstra in het feit dat in Nederland niet zomaar negatieve spaarrente gerekend zal gaan worden, is het niet ondenkbaar dat hij ook met zo'n wetsvoorstel gaat komen. De tijd zal het uit moeten gaan wijzen.
Veel grotere spaarders betalen al over hun spaargeld. Hoewel dat vaak nog niet is in de zin van negatieve rente, komt dat wel door de vermogensbelasting die wordt geheven. Tot en met 2016 betaalde je over vermogen dat hoger lag dan €24.437 per persoon (na aftrek van schulden) 1,2% belasting. Dit is gebaseerd op 30% belasting over het vermeende voordeel van 4% over je vermogen. Oftewel, de Belastingdienst ging er vanuit dat je 4% rente verdiende over je spaargeld. In 2016 werd dit rendement via een massaal bezwaar aan de Hoge Raad voorgelegd die de Belastingdienst in het gelijk stelde. Of dat nu eerlijk is of niet, je moest het betalen… Effectief betaalde je over elke euro boven de €24.437 1,2% vermogensbelasting.
Vanaf 2017 is de vermogensbelasting ingedeeld in 3 schijven. Hiermee gaat de Belastingdienst er vanuit dat je meer rente ontvangt naarmate je meer vermogen hebt. Dit omdat je, zo zegt de Belastingdienst, waarschijnlijk meer belegt als je een groter vermogen hebt. Er wordt nog steeds uitgegaan van een fictieve rente, waarover je 30% belasting mag afdragen. Het belastingvrij vermogen is wel elk jaar gestegen, dit was in 2017 nog €25.000 en in 2019 is dat inmiddels €30.360. Over alles wat daarboven zit betaal je dus belasting. De verdeling (in 2019) ziet er dan als volgt uit:
| Schijf | Vermogen | Percentage 0,13% | Percentage 5,6% | Gemiddeld rendement |
| 1 | < €71.651 | 67% | 33% | 1,935% |
| 2 | > €71.650 < €989.736 | 21% | 79% | 4,451% |
| 3 | > €989.736 | 0 | 100% | 5,600% |
Oftewel: bij een vermogen kleiner dan €71.651 berekent de Belastingdienst dat je over 67% van dat vermogen 0,13% rente krijgt (gebaseerd op de gemiddelde spaarrente van de afgelopen jaren) en over 33% 5,6% (het deel wat je zou beleggen volgens de Belastingdienst). Of dit helemaal reëel is kun je je afvragen, wel is het in ieder geval al een verbetering ten opzichte van hiervoor.
Maar goed, als je dus niet belegt met je vermogen, en het op een spaarrekening stalt, waarop je, als je geluk hebt, op dit moment 0,25% spaarrente ontvangt, dan moet er dus aan het einde van het jaar geld bij want je betaalt meer aan de Belastingdienst. Moet je dus ook je bank nog gaan betalen over het stallen van je vermogen, dan wordt het niet interessanter om je geld op een spaarrekening te zetten.
Gelukkig is er ook goed nieuws te melden. Vanaf 2022 gaat de belastingvrije voet voor het vermogen omhoog naar €440.000. Ook zou er vanaf dan enkel nog betaald moeten worden over het daadwerkelijke rendement. Wel gaat het tarief dat over het rendement betaald moet worden omhoog naar 33%. Maar dat zal voor veel mensen, de schatting is zeker 1,35 miljoen, niet meer uitmaken omdat ze geen belasting meer over hun vermogen hoeven betalen, of veel minder.
Een lage spaarrente heeft zeker gevolgen. Zoals in het geval waarbij je, als je meer dan €30.000 vermogen hebt, nu inmiddels meer betaalt aan vermogensbelasting dan dat het geld op een spaarrekening oplevert, zie je dat er minder gespaard wordt. Dit komt omdat je geld per definitie al minder waard wordt als je het niet uitgeeft. De inflatie, die gemiddeld tussen de 2 en 3% per jaar bedraagt, zorgt dat je met hetzelfde geld over een jaar minder kunt kopen. Voorheen werd dit (al dan niet gedeeltelijk) gecompenseerd door de spaarrente, maar als die zo laag is als nu, wordt je geld echt minder waard. Mensen zijn dus meer geneigd om hun geld uit te geven bij een lagere spaarrente.
Vooral luxe goederen en dure aankopen worden minder lang uitgesteld. Op zich is dit natuurlijk goed om de economie draaiende te houden, maar het kan een (negatief) bij-effect hebben: door een grotere vraag kan de prijs gaan stijgen. Immers, als de productie niet hoger wordt, of de vraag in ieder geval niet bij kan houden, ontstaat schaarste en dat zorgt voor hogere prijzen. We zien dat vooral op de huizenmarkt: de prijzen stijgen vrijwel maand na maand met procenten tegelijk.
En hoewel er geen cijfers bekend zijn: mensen zullen minder geneigd zijn om hun spaargeld op een rekening te zetten als ze dat geld kost door een lage, geen of zelfs negatieve spaarrente. Dan kun je het net zo goed op de ouderwetse manier ‘in een oude sok' bewaren toch? Natuurlijk is dit niet heel veilig, maar op die manier kan ook de Belastingdienst niet controleren hoeveel vermogen je hebt, sommige mensen kunnen dit zien als een win-win situatie. Toch moet je ook contant geld opgeven als vermogen!
Maar bedenk je eens wat het voor banken betekent als er minder spaargeld op hun rekeningen staat. Of dat nu komt doordat mensen het geld contant opnemen en opbergen, of doordat ze het simpelweg uitgeven: de banken hebben spaargeld ook nodig om gezond te kunnen blijven. Het scheelt ze in kosten als ze het overschot niet bij de ECB hoeven te stallen, maar het betekent ook dat ze zelf minder liquide zijn. En het laatste wat we moeten willen is een nieuwe bankencrisis.
Hoewel de lage spaarrente dus goed is voor de economie doordat we meer geld uitgeven, is het ook goed om een buffer te hebben. Of om te sparen voor de toekomst. Of dat nu gaat om de studie van je kinderen, je eigen pensioen (nog zo'n heet hangijzer) of om de aankoop van je droomhuis (want de hypotheekregels worden ook alleen maar strenger), er zijn genoeg redenen te bedenken om niet direct al je geld over de balk te smijten. Maar wat doe je dan als je het níet op een spaarrekening zet?
Het meest voor de hand liggende alternatief is dat van beleggen. Aan beleggen kleven nog steeds veel vooroordelen, waarvan de grootste misschien wel is dat het alleen is weggelegd voor de rijken onder ons. Dat komt misschien omdat men nog steeds denkt dat beleggen duur is en dat je er een professional voor moet inschakelen. Maar dat is inmiddels niet meer helemaal het geval.
We willen niet zeggen dat je nu zomaar klakkeloos moet gaan beleggen. Want hoewel het over het algemeen goed gaat met de economie op dit moment, kent de beurs nog steeds zijn ups en downs en dat betekent dat beleggen ook nu nog steeds risico met zich meebrengt. Daarom is het zeker goed je hier niet zomaar op te storten, en zeker al helemaal om niet je complete vermogen er in te storten. Beleggen vereist soms een lange adem, dus zorg in ieder geval altijd voor een spaarpotje dat je achter de hand hebt voor onvoorziene, spontane uitgaven.
Wil je serieus gaan beleggen, en heb je er echt geen kaas van gegeten, dan is het goed om je goed voor te bereiden. Of om een adviseur in de arm te nemen. Inmiddels zijn er gelukkig wel allerlei mogelijkheden om ook met een kleiner vermogen te gaan beleggen, met bijpassende (lagere) fees. Of zelfs zonder fee! En er zijn (online) aanbieders die je via een demo-account laten oefenen zodat het je niet meteen je vermogen kost. Onze tip? Maak eens een account aan bij Plus 500 :-) Of ga beleggen voor niet-beleggers met bijvoorbeeld Semmie.
Brengt beleggen al risico's met zich mee, dan geldt dat al helemaal voor cryptocurrencies. Toch valt er met de handel in digitale valuta wel een leuk rendement te behalen, als je het goed doet (en misschien een beetje geluk hebt). Ook hiervoor geldt wel de waarschuwing: weet waar je aan begint én zet alleen geld in dat je (voor langere tijd) kunt missen.
Dat het met cryptocurrencies binnen enkele dagen, of zelfs uren, compleet een andere kant op kan gaan hebben we al vaker gezien. Mocht je nu willen gaan investeren in crypto's, dan kan een lijst met tips voor het vinden van een betrouwbare ICO bijvoorbeeld al helpen. En kies altijd een betrouwbare broker als Bitvavo én stel je account zo veilig mogelijk in. Het is tegenwoordig namelijk écht een reële optie dat je gehackt wordt…
Dit is de afgelopen jaren ook een heet hangijzer geworden, dusdanig dat de politiek zich er mee gaat bemoeien. Met de stijgende huizenprijzen is het namelijk vooral voor jongeren en starters steeds lastiger om een woning te kopen. En de huurprijzen stijgen ook gewoon mee. Bovendien is er een tekort aan sociale huurwoningen waardoor steeds meer mensen daar ook niet voor in aanmerking komen, of in ieder geval niet op korte termijn.
Maar als je geen woning kunt kopen omdat deze te duur zijn, en een sociale huurwoning te lang op zich laat wachten, dan ben je bijna gedwongen om naar de commerciële huur te gaan kijken. Tenminste, als je niet tot je pensioen bij papa en mama wil blijven wonen…
Er zijn genoeg projecten waarbij woningen in de vrije sector, of particulier, verhuurd worden door bijvoorbeeld vastgoedbedrijven. Maar particuliere investeerders zien ook mogelijkheden in het vastgoed. Hadden we al gezegd dat de huurprijzen gewoon flink mee stijgen? Zo investeer je dan in een appartement, dat kost je ergens tussen de 1 en 2 ton, en dat verhuur je vervolgens voor woekerprijzen. En je verhuurt het omdat er genoeg mensen zijn die tenslotte ergens moeten wonen. Of aan expats, daar zijn er in bepaalde regio's inmiddels ook genoeg van en die moeten ook ergens wonen.
Je moet inderdaad de woning onderhouden, maar het rendement dat je op kunt halen is fors. En hoewel er natuurlijk wel wat risico's zijn (wat als je het een tijdje niet kunt verhuren of een huurder het compleet uitwoont?) is het een stuk zekerder dan beleggen. Maar het zorgt er ook voor dat de relatief goedkope woningen, die voor starters interessant zijn, van de markt gehaald worden door investeerders die het vervolgens gaan verhuren. Zij willen ook de duurdere woningen niet (minder rendement) en hebben als voordeel dat ze het vaak kunnen kopen zonder voorbehoud van financiering, wat voor de verkopende partij weer interessant is. Het is dus een dilemma, want wanneer is het nu goed? En wat kan de politiek doen, of beter, wat wíl ze doen?
Na jaren van crisis zitten we op dit moment in een bubbel waarbij het zo goed gaat met de economie dat de eerste barsten zichtbaar worden. Van torenhoge huizenprijzen tot de spaarrente die historisch laag is, het lijkt een ballon die op knappen staat. Er zit niet heel veel rek meer in. En hoewel de politiek het misschien nog niet ziet gebeuren, kan het nooit lang duren voordat de banken íets moeten doen aan het feit dat zij toeleggen op het spaargeld van hun cliënten. Ze hebben het spaargeld weliswaar nodig, maar ze kunnen natuurlijk niet die lasten blijven dragen.
Of er een verbod gaat komen op negatieve spaarrente zoals in België, is ook nog koffiedik kijken. Maar dat er iets moet gebeuren, en gaat gebeuren, dat lijkt onontkoombaar. De vraag is alleen wát er gaat gebeuren. Laten we hopen dat het niet weer een economische crisis is…
geplaatst in 
