Column - data, data en nog eens data

Het voorbeeld van FC Midtjylland

Het mooiste voorbeeld hiervan is FC Midtjylland. Deze club wordt geleid op basis van data. Wat begon als een experiment van een jonge, ambitieuze voorzitter, werd een succesverhaal met inmiddels drie Deense landskampioenschappen als resultaat. Die voorzitter is analist van beroep van runt een eigen hedgefund. De statistische benadering op basis waarvan het fonds gerund wordt, is overgenomen in het beleid van de voetbalclub.

‘We kunnen niet meer geld uitgeven dan onze concurrenten’, stelde Rasmus Ankersen in 2015 al vast. ‘Dus moeten we slimmer zijn. Wiskundige modellen staan aan de basis van elke beslissing die we in deze club nemen.’

Spelers worden in Jutland alleen gekocht als ze statistisch interessant zijn en value for money opleveren. Met algoritmen wordt gespeurd naar spelers die goed en goedkoop zijn. Wedstrijden worden statistisch geanalyseerd en spelers krijgen huiswerk mee als het gaat om het nemen van vrije trappen. Data is heilig bij Midtjylland. ‘We hebben een manifest’, zei Ankersen. ‘Onze wiskundige formule heeft altijd voorrang op onze plek op de ranglijst. Ranglijsten kunnen liegen. Statistiek liegt niet.’

Analysemodellen

De basis voor het succes van FC Midtjylland is een analysemodel waarin iedere club en iedere speler in Europa is geclassificeerd. Dit systeem was voor clubeigenaar Matthew Benham de basis voor zijn succes als voetbalgokker. Benham won zoveel met wedden op voetbalwedstrijden dat hij van de winst twee voetbalclubs kon kopen.

Voetbal wordt meer en meer geanalyseerd en samengevat in rapporten met data. De Engelse bondscoach Gareth Southgate is voor het Europees Kampioenschap begon met een aantal data-analisten aan de slag gegaan om een antwoord te vinden op de vraag hoe Engeland zo kansrijk mogelijk zou zijn voor de Europese titel.

Het antwoord was vrij simpel en tegelijkertijd enorm ingewikkeld: voorkom tegendoelpunten. Nu zul je waarschijnlijk zeggen dat dit vanzelfsprekend de meest voor de hand liggende manier is om succes te boeken. Dat klopt, maar de daadwerkelijke uitvoering op het veld vereist een veranderlijke tactiek en krakende hersencellen.

Het voetbal dat Engeland dit EK speelt is wetenschappelijk voetbal. Iedere tegenstander is tot in den treure geanalyseerd en de opstelling en speelwijze van het Engelse team wordt door Southgate voor iedere wedstrijd op de tegenstander afgestemd. Alles met als doel om geen doelpunt tegen te krijgen.

Voetbal draait op dit EK voor Southgate niet om aanvallen en één doelpunt meer maken dan de tegenstander. Voetbal betekent voor de Engelse bondscoach de nul houden en één doelpunt maken. Is dat leuk om naar te kijken? Nee. En zelfs dat kunnen we cijfermatig onderbouwen.

Van alle landen die aan het EK deelnemen of deel hebben genomen scoort Engeland, met gemiddeld 6,8 schoten op doel tijdens een wedstrijd, bijzonder slecht. Enkel Hongarije en Finland scoren lager.

Een andere statistiek is even veelzeggend. Engeland is het traagste land op het EK als het om aanvallen gaat. Er wordt gemeten hoe lang het duurt voordat een aanval resulteert in een schot op doel. Geen team doet er langer over om een schot te lossen dan de Engelsen.

ENG BEL 1 — Gareth Southgate. Door Кирилл Венедиктов – soccer.ru, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=70354414

Succesvol

Engeland speelde op dit EK tegen Kroatië, Schotland, Tsjechië, Duitsland en Oekraïne en kreeg in al die vijf wedstrijden niet één doelpunt tegen. Vooral het 0-0 gelijkspel tegen Schotland gaf treffend weer wat Southgate’s missie is: ‘Dit is een toernooi. Als je niet kunt winnen, moet je zorgen dat je niet verliest’.

Southgate wisselt dus elke wedstrijd van systeem en van opstelling om het de tegenstander zo moeilijk mogelijk te maken. Tegen Duitsland speelde Engeland een 3-4-3 systeem om de Duitse vleugelverdedigers Joshua Kimmich en Robin Gosens af te stoppen. Tegen Oekraïne werd er juist weer voor een viermans-achterhoede gekozen.

Jadon Sancho wordt tegen Oekraïne opgesteld als rechtsbuiten met als specifieke opdracht om het veld breed te houden. Opnieuw een keuze van Southgate om controle te verkrijgen. Met Raheem Sterling en Sancho op de vleugels, zijn de vleugelverdedigers van Oekraïne gedwongen om achterin te blijven.

Dit levert Engeland een vrije man op het middenveld op, die zich uit kan laten zakken naar de laatste linie om de opbouw te verzorgen zonder dat er een ondertal situatie bij balverlies ontstaat. Engeland speelt gecontroleerd voetbal waarbij het veel balbezit heeft, maar weinig voorwaartse druk geeft.

Ondanks de uiteindelijke 4-0 overwinning is Engeland ook tegen Oekraïne verre van spectaculair. Je kunt Southgate echter geen ongelijk geven dat hij het voetbal op deze manier benadert. Het (b)lijkt verdomd goed te werken.

Sportsbetting perspectief

De opkomst van de data-analyse en data-tactiek in het voetbal betekent ook dat sportsbetters op een andere manier naar wedstrijden moeten gaan kijken. Wat betekenen de data-ontwikkelingen in het voetbal voor de datamodellen van de bookmakers? Beoordelen zij de kracht van een elftal nog wel op basis van de juiste parameters? Moeten we ons als sportsbetters nóg meer gaan verdiepen in de tactiek en de filosofie van een elftal?

Ik denk het wel. Er is een reden waarom ‘we’ er als sportsbetters zo vaak naast zitten op de EK. Is dat omdat er verrassende uitslagen worden genoteerd op basis van het veldspel of worden we verrast door uitslagen omdat we op basis van de verkeerde criteria een inschatting maken? Ik denk het laatste.

Ik denk dat we als sportsbetters de traditionele parameters waarop we een wedstrijd inschatten zoals kracht van de selectie, onderlinge resultaten, financiële slagkracht, blessures/schorsingen en vorm van de dag een beetje in perspectief moeten gaan plaatsen. De belangrijkste parameters moeten tactiek en intenties worden.

Ploegen die vasthouden aan hun eigen filosofie, bijvoorbeeld altijd 4-3-3 met de punt naar voren ongeacht de tegenstander, zijn in het moderne data-voetbal op topniveau minder zeker van een zege dan teams die een doel heilig verklaren en liquide om kunnen gaan met tactiek en veldbezetting.

Engeland is daar op dit EK het ultieme voorbeeld van en de zienswijze van Southgate gaat het komend seizoen ongetwijfeld veel navolging krijgen. Zeker als Engeland het EK wint. Die kans acht ik heel groot. De data wijst er in ieder geval op.

Reageren op deze column? Graag! Ik lees jouw zienswijze graag onder dit artikel.